Avtoreferatlar

 

Azər­bay­ca­nın iq­ti­sa­di qüd­rə­ti­nin ar­tı­rıl­ma­sın­da neft-qaz sə­na­ye­si­nin in­ki­şa­fı xü­su­si rol oy­na­yır. Ha­zır­da dün­ya ba­zar­la­rı­na yük­sək key­fiy­yət­li Azər­bay­can nef­ti çı­xa­rı­lır və nə­ti­cə­də öl­kə­yə in­ves­ti­si­ya axı­nı tə­min edi­lir. Bu isə, öz növ­bə­sin­də, neft­li­lik-qaz­lı­lıq cə­hət­dən pers­pek­tiv­li sa­hə­lər­də ax­ta­rış və kəş­fiy­yat tem­pi­ni ar­tır­ma­ğa və ye­ni ya­taq­la­rın kəş­fi­nə im­kan ya­ra­dır. Azər­bay­ca­nın qu­ru əra­zi­si­nin neft-qaz pers­pek­tiv­li­yi bö­yük qa­lın­lıq­lı sü­xur qa­tı­na, yax­şı neft-qaz­tö­rə­di­ci lay dəs­tə­lə­ri­nə və re­zer­vu­ar­la­ra ma­lik May­kop çö­kün­tü­lə­ri aid edi­lir. Bu çö­kün­tü­lə­rin sed­men­ta­si­ya­hö­zə­si­nin­li­to­lo­gi­ya­sı, stra­tiq­ra­fi­ya­sı, mik­ro­fau­na­sı və di­gər geo­lo­ji mə­sə­lə­lər uzun il­lər müd­də­tin­də bir çox gör­kəm­li təd­qi­qat­çı­lar tə­rə­fin­dən öy­rə­nil­miş­dir. Bu təd­qi­qat­çı­lar­dan V.H.Abi­xi, İ.M.Qub­ki­ni, B.E.Xai­ni, V.V.Bo­qa­ço­vu, C.M.Xə­li­lo­vu, D.A.Ağa­la­ro­va­nı, H.Ə.Əh­mə­do­vu, Ə.Ə.Əli­za­də­ni, S.H.Sa­la­ye­vi, Ş.F.Meh­di­ye­vi, İ.S.Qu­li­yevi, Ə.Ə. Fey­zul­la­yevi, M.B.Xe­yi­ro­vu, T.N.Kəngərlini, V.Ş.Qurbanovu, H-M.Ə.Əli­ye­vi, E.H-M.Əli­ye­va­nı, D.A.Hü­sey­no­vu, F.S.Cə­fə­ro­vu, E.Ş.Şı­xə­li­bəy­li­ni, M.N.Məm­mə­do­vu, E.M.Şə­kins­ki­ni, Ş.A.Əziz­bə­yo­vu, A.A.Əli­za­də­ni, R.İ.Rüs­tə­mo­vu, Ş.Ə.M.Sü­ley­ma­no­vu, Ş.S.Kö­çər­li­ni, A.B.Məm­mə­do­vu, X.M.Yu­si­fo­vu, Ə.M.Sal­ma­no­vu, B.İ.Mə­hər­rə­mo­vu, R.R. Rəh­ma­no­vu, B.Ə.Ba­ğı­ro­vu, M.A.Bə­ki­ro­vu, A.Q.Əh­mə­do­vu, Ç.Ə.Ta­hi­ro­vu, Y.N.Qən­bə­ro­vu, A.A.Ba­ba­ye­va­nı, M.Klostermanı və b. gös­tər­mək olar.

 

May­kop çö­kün­tü­lə­ri Bö­yük və Ki­çik Qaf­qa­zın da­ğə­tə­yi ra­yon­la­rın­da, xü­su­si­lə Or­ta Kür çö­kək­li­yi və Şa­ma­xı-Qo­bus­tan ra­yon­la­rın­da tə­bii çı­xış­lar­la yer sət­hin­də və ey­ni za­man­da də­rin ya­tan struk­tur­la­rın geo­lo­ji qu­ru­lu­şun­da ge­niş ya­yıl­mışdır. Təd­qi­qat işin­də fak­ti­ki ma­te­ri­al­lar­dan baş­qa, dərc olun­muş el­mi əsər­lər­dən və geo­lo­ji he­sa­bat­la­rın mə­lu­mat­la­rın­dan və ey­ni za­man­da çöl təd­qi­qat iş­lə­ri­nin nə­ti­cə­lə­rin­dən ge­niş is­ti­fa­də edil­miş və bə­zi təd­qi­qat­çı alim­lə­rin el­mi araş­dır­ma­la­rı­na is­ti­nad edi­lə­rək mü­qa­yi­sə­li təh­lil­lər apa­rıl­mış­dır. Bu mə­lu­mat­la­ra əsa­sən May­kop çö­kün­tü­lə­ri de­mək olar ki, əsa­sən ter­ri­gen gil­li fas­si­ya­da ya­yı­lıb­lar. Apa­rı­lan təd­qi­qat­lar bu çö­kək­lik­lər­də neft-qaz­lı­lıq üçün əl­ve­riş­li pa­leo­coğ­ra­fi şə­rai­tin ol­du­ğu­nu gös­tə­rir. Odur ki, bu sa­hə­yə diq­qə­tin ar­tı­rıl­ma­sı və geo­lo­ji təd­qi­qat­la­rın bu is­ti­qa­mət­də ge­niş­lən­di­ril­mə­si məq­sə­də­uy­ğun­dur. Cə­nu­bi Xə­zər höv­zə­si­nin qərb ci­na­hı­nı (Şa­ma­xı-Qo­bus­tan çö­kək­li­yi) və Yev­lax-Ağ­ca­bə­di çö­kək­li­yi­nin cə­nub-qərb və şi­mal-şərq qa­nad­la­rı­nı əha­tə edən Gən­cə və Mu­rad­xan­lı neft­li-qaz­lı ra­yo­nun­da və Kür-Qa­bır­rı çay­la­ra­ra­sı sa­hə­lər­də May­kop çö­kün­tü­lə­ri­nin stra­tiq­ra­fi­ya­sı, li­to­lo­gi­ya­sı, geo­lo­ji in­ki­şaf ta­ri­xi, pet­roq­ra­fik və li­to­fa­si­al xü­su­siy­yət­lə­ri­nin öy­rə­nil­mə­si, elə­cə­də li­tost­ra­tiq­ra­fik kəs­liş­lə­rin qu­rul­ma­sı, kol­lek­tor­luq xas­sə­lə­ri­nin ge­niş təd­qiq olun­ma­sı gə­lə­cək­də ax­ta­rış-kəş­fiy­yat iş­lə­ri­nin düz­gün is­ti­qa­mət­lən­di­ril­mə­si­nə im­kan ve­rə­cək­dir. Bu məq­səd­lə, May­kop çö­kün­tü­lə­ri­nin top­la­ma şə­rai­ti və li­to­fa­si­ya­nın pay­lan­ma­sı təh­lil edil­miş, kar­bo­hid­ro­gen re­zer­vu­ar­la­rı­nın xü­su­siy­yət­lə­ri mü­əy­yən­ləş­di­ril­miş­dir.