Gi-nin əsərləri

Xülasə
 

Məqalədə quyuağzı parametrlərə əsasən fontan üsulu ilə işləyən neft quyusunda quyudibi təzyiqini təyin etmək üçün yeni hesablama üsulu verilmişdir. Burada fazaların nisbi hərəkətini nəzərə alan parametrin təyin olunmasına prinsipcə yeni yanaşmanın istifadə olunması nəticəsində quyuda təzyiqin hesablanma dəqiqliyi nəzərə çarpacaq dərəcədə artmışdır.

 

Müəyyən edilmişdir ki, baş minerallarda və filiz tiplərində element-qarışıqların konsentrasiya və miqdari nisbət göstəriciləri regiondakı kolçedan yataqlarında mineraləmələgəlmə mühitinin fiziki-kimyəvi şəraitlərinin qiymətləndirilməsi üçün geokimyəvi meyar kimi istifadə edilə bilər. Tədqiq olunan yataqların birgə mövcud olan sulfid minerallarında kolçedan-polimetal filizləşməsinin mineraləmələgəlmə temperaturunun qiymətləndirilməsi üçün kadmium geotermometri, mis-pirrotin filizləşməsi üçün isə pirit-pirrotin, pirit-xalkopirit və xalkopirit-pirrotin mineral cütlüklərində kobaltın paylanma əmsalına əsaslanan geotermometrlərdən istifadə edilməsi daha etibarlı nəticələr verir.

Xülasə
 

 

Məqalədə bu günə qədər yerinə yetirilmlş, bu və yaxud digər dərəcədə Cənubi Xəzər hövzəsində (CXH) karbohidrogenlərin (KH) saxlanma şəraitinin xüsusiyyətlərinə həsr edilmiş pərakəndə tədqiqatlar ümumiləşdirilmişdir. KH yığımlarının dağılmasının kəmiyyət və key­fiyyət xarakterini müəyyən edən əsas faktorları mexaniki, fiziki, kimyəvi və biokimyəvi proseslər kompleksi kimi təsnif etmək olar. Bu faktorların  proseslərin hər birinin CXH-də KH-in saxlanmasına təsiri ayrı-ayrılıqda baxılmışdır. Neft yığımlarının ən intensiv dağılması, tekto­nik yarılmalar və palçıq vulkanizminin inkişafı ilə şərtlənən, fəal flüid dinamikası zonalarında qeyd olunur. KH yığımlarında qaz faktorunun dərinlik üzrə artması müəyyən edilərək, yığımla­rının saxlanma dərəcəsinin artdığına dəlalət etdiyi müəyyən edilmişdir. CXH-də güclü deqaza­siya ən çox qalxım və eroziyaya məruz qalmış strukturlar üçün xarakterikdir. Aparılmış tədqi-qatlar CXH-də neftlərin hipergen, həm geokimyəvi, həm də biokimyəvi, dəyişikliklərinin 2 km dərinliyə qədər müşahidə edildiyini iddia etməyə imkan verir. CXH-də neft yataqlarının təqribən 70 %-inin bu və ya digər dərəcədə neftlərin oksidləşməsi və biodeqradasiyası zonasında yerləş­məsi təyin edilmişdir; bunlar əsasən hövzənin cinahında yerləşən yataqlardır. Lay temperaturu­nın səlis metodik qaydalara əsasən ölçmələri və və bu ədədlərin ekstrapolyasiyası müəyyən ehtimal ilə CXH-də maye KH-in mövcudluğunun kritik dərinliyini qiymətləndirməyə imkan vermişdir. Bu səviyyə, temperaturun 175-200^°S kritik qiymətinə cavab verən, 11,5-13,5 km dərinlik intervalina uyğun gəlir.

 

Müəyyən edilmişdir ki, baş minerallarda və filiz tiplərində element-qarışıqların konsentrasiya və miqdari nisbət göstəriciləri regiondakı kolçedan yataqlarında mineraləmələgəlmə mühitinin fiziki-kimyəvi şəraitlərinin qiymətləndirilməsi üçün geokimyəvi meyar kimi istifadə edilə bilər. Tədqiq olunan yataqların birgə mövcud olan sulfid minerallarında kolçedan-polimetal filizləşməsinin mineraləmələgəlmə temperaturunun qiymətləndirilməsi üçün kadmium geotermometri, mis-pirrotin filizləşməsi üçün isə pirit-pirrotin, pirit-xalkopirit və xalkopirit-pirrotin mineral cütlüklərində kobaltın paylanma əmsalına əsaslanan geotermometrlərdən istifadə edilməsi daha etibarlı nəticələr verir.